شرایط بهینه حمل و نقل تاسماهی زنده:
عدم رعایت شرایط مناسب در حمل ماهیان و همچنین جابجایی آنها با خودروهای که امکانات مناسب حمل ماهی را ندارند سبب استرس بسیار شدیدی در ماهیان می شود.
افزایش دما، کاهش اکسیژن، حجم نامناسب آب، برخورد ماهیان به یکدیگر در فضای محدود خودروهای حمل ماهی و تکان های ناگهانی و شدید، استرس شدیدی را در ماهیان در طول مدت زمان حمل و نقل ایجاد نموده و باعث بروز تلفات در آنها میگردد، لذا جهت جلوگیری از صدمات و آسیب های ذکر شده توجه به نکات ذیل الزامیست:
قطع خوراک دهی قبل از حمل جهت تخلیه کامل روده ماهی بسیار مهم است. طول زمان قطع خوراک دهی ماهیان قبل از حمل به گونه، اندازه، دمای پرورش و طول زمان حمل بستگی دارد.
جهت حمل بچه ماهیان می توان از مخزن های فایبر گلاس و پلاستیکی باز به همراه اکسیژن دهی یا هوادهی آب در فواصل کوتاه (حداکثر تا 3۰ دقیقه) و برای مسافت های طولانی می توان از کیسه های پلاستیکی ۲ لایه شامل یک سوم آب و دو سوم اکسیژن خالص استفاده نمود.
تراکم بچه ماهیان در جریان حمل و نقل بوسیله کیسه های پلاستیکی حاوی یک سوم آب و دو سوم اکسیژن خالص برای مسافت های کوتاه (حداکثر ۸ ساعت) به میزان ۲۵۰ گرم در بچه ماهیان ۵–۲ گرمی می باشد.
اکسیژن دهی در مسافتهای کوتاه وحتی درشرایطی که آب دارای اکسیژن محلول مطلوب داشته باشد نیز بسیار مهم است.
در زمان حمل و نقل ماهیان می بایست دمای آب پایین باشد و بدین منظور از کیسه های پلاستیکی حاوی یخ در درون مخزن حمل و نقل بچه ماهی برای کاهش دمای آب می توان استفاده نمود.
حمل و نقل ماهیان بوسیله تانکرهای فایبرگلاس (در فاصله زمانی حداکثر ۲۰ ساعت) در فصول سرد تعداد 1۰۰۰ الی 1۵۰۰ عدد و در فصل گرم این تعداد به ۵۰ درصد در هر مترمکعب کاهش می یابد. در صورت استفاده از تانکرهای های فلزی مقادیر فوق به نصف تقلیل می یابد. قابل ذکر است که استفاده از تانکرهای فلزی در فصل تابستان بدلیل افزایش دمای آب و امکان تلفات ماهیان توصیه نمی شود.
مخزن حمل بچه ماهی در مسافت های طولانی باید کاملا از آب پر شده تا اثرات زیانبار ناشی از جابجایی و برخورد آب داخل مخزن بچه ماهیان به یکدیگر و به دیواره مخزن منجر به ایجاد صدمه و زخمی شدن آنها و ایجاد زمینه مساعد برای تهاجم عوامل بیماریزا نگردد.
در زمان رهاسازی و تخلیه بچه ماهیها در حوضچه پرورشی، بمنظور کاهش استرس ابتدا مقداری از آب حوضچه به مخزن حمل بچه ماهی افزوده شود و پس از حصول اطمینان از هم دمایی حداکثر با اختلاف1 تا 2 درجه سانتیگراد، آب مخزن را همراه با بچه ماهی در حوض پرورش قرنطینه مزرعه تخلیه شود.
استفاده از حمام محلول نمک (بدون ید) 3 تا 5 گرم در لیتر پس از حمل ونقل جهت کاهش استرس توصیه میگردد.
شروع تغذیه در مزرعه مقصد باید با همان خوراک قبل از حمل و 6 الی 12 ساعت پس از حمل و نقل و دست کاری انجام گیرد.
کل زمان قطع غذای ماهیان قبل از حمل، زمان حمل و بعد حمل نباید طولانی گردد و این زمان در بچه ماهیان کوچکتر و دمای بالاتر باید به حداقل برسد.
تجهیزات و لوازم مورد نیاز برای حمل بچه ماهیان خاویاری:
حمل و نقل ماهی با استفاده از ظروف در باز
مخـازن ماهـی زنـده (دارای عایـق حرارتـی یـا بـدون آن) هسـتند که بـر روی کامیون و وانـت حمل زنـده ماهی قرار داده میشـوند. مخـازن روباز، بشـکه ها و چـان برزنتی (که به طـور معمول برای حمـل و نقـل در داخـل مرکـز تکثیـر اسـتفاده میشـود) ظـروف در باز را را دربر می گیرد.
اسـتفاده از هوادهی و اکسـیژن دهی مـداوم آب از الزامات حمل و نقل ماهی در کامیون اختصاصی حمل ماهی زنده می باشد.
پر کـردن ظروف با آب بلافاصلـه قبل از بارگیری ماهیان انجام میشـود. سیسـتم هوادهـی باید پس از پرشـدن ظـرف به کار انداخته شـود (حداقل 15 دقیقـه قبل از بارگیـری ماهیان).
درطی حمل و نقل یا زمانیکه ماهیان در بیرون از آب نگهداری شده اند (حتی برای مدت زمان کوتاه) دچار استرس می شوند که سبب تشکیل مقدار زیادی موکوس می گردد، لذا برای حذف این موکوس، پس از بارگیری لازم است ماهیان را با آب جاری به مدت 20 تا 30 دقیقه در ظروف حمل ماهی زنده شستشو داد.
همچنین استفاده از نمک (5/0 درصد) برای کاهش اثرات عوامل استرس زا بر بچه ماهی نورس و بالغین، در طی حمل پیشنهاد می گردد. در طول حمل و نقل، کنترل سطح آب در کانتینر، درجه حرارت آب و غلظت اکسیژن که باید 4 میلیگرم در لیتر یا بالاتر باشد (تنها یک افت کوتاه مدت به 2 میلیگرم در لیتر مجاز است) ضروری است.
حمل و نقل ماهی با استفاده از ظروف بسته
کیسـه های پلاسـتیکی بـا حجـم اسـتاندارد (40-20 لیتـری) و یـا بزرگتـر و مخازنی از جنـس پارچـه پلاسـتیکی یـا مواد مشـابه به عنوان مخازن بسـته جهـت حمل ماهی مـورداسـتفاده قـرارمیگیرنـد
کیسـه های پلاسـتیکی معمولاجهـت حمـل تخمهای لقـاح یافتـه، لارو و بچـه ماهی نورس بکاربرده می شوند امـا در برخی موارد جهـت حمـل و نقل ماهیـان بزرگتـر نیـز مورد استفاده قرار میگیرند.
حداکثر زمان جابجایی ماهیها درون این کیسه ها حدودا 30-24 ساعت می باشد. در زمان حمل، اطمینان از مخلوط شدن آب درون کیسه ها با مقادیر اکسیژن کافی الزامیست.
در فصل تابستان، جعبه های حاوی کیسه ها باید از تابش مستقیم نور خورشید حفاظت شده و از افزایش درجه حرارت آب با استفاده از قرار دادن یخ در کنار مخازن جلوگیری کرد.
از کیسـه های حمل دو لایه استفاده می شود تا احتمال پارگی آنها به حداقل برسد.
نسـبت آب (بـه همـراه ماهـی) بـه فضـای خالـی درون کیسـه بایـد یـک بـه سـه باشـد. سـپس هـوا بایـد از کیسـه خالـی شـده و اکسـیژن بـه درون آن پمـپ شـود. کیسـه ها محکـم بسـته شـده و در جعبه هـای پوشـیده شـده با عایـق حرارتی(پـد پلـی اسـتر، ابـر پلاسـتیکی و غیـره) انتقال داده می شوند.
در مدت حمل و نقل، کیسه ها باید به طور عمودی قرار داده شوند، درحالیکه در توقف های طولانی باید به صورت افقی قرار گیرند. در صورت طولانی شدن زمان حمل به بیش از 30 ساعت، اکسیژن ذخیره شده در کیسه ها باید تجدید شود.
نکته:
علاوه بر نیاز اکسیژنی بچه ماهی نورس سطح آستانه دی اکسید کربن حل شده که میتواند باعث مرگ ماهی شود نیز در تعیین تراکم بهینه، بسیار مهم می باشد، برای لارو در محدوده وزنی 30-10 میلیگرم، این سطح mg/lit 40 است، در حالی که برای بچه ماهی بزرگتر، mg/lit 20 در دمای 15 درجه سانتیگراد است. در این دما، میانگین انتشار دی اکسید کربن توسط ماهی mg/kg/h 150-200 است، در حالی که در دمای 20 درجه سانتیگراد، mg/kg/h 300-450 است (فلاحتکار 1398 ).